3 lỗi thường gặp khiến bản thảo của bạn không thể thành sách best-seller

Sau nửa tháng đồng hành với các tác giả, mình nhận ra: nhiều người viết rất tâm huyết, viết vì những trải nghiệm sâu sắc, vì mong muốn sẻ chia. Nhưng bản thảo của họ lại thường mắc chung một lỗi: lỗi xây dựng cấu trúc.

Cấu trúc không chỉ là thứ để “trình bày cho đẹp”. Nó là nền móng, là bản thiết kế cho cả ngôi nhà mang tên bản thảo. Nếu cấu trúc mơ hồ, bản thảo rất dễ lạc hướng, người viết dễ mất hứng, và người đọc thì… không biết mình đang đọc để làm gì.

Có 3 lỗi mình thường thấy nhất:

1. Không xác định rõ độc giả cụ thể

Rất nhiều người viết trả lời câu hỏi “Bạn viết cho ai?” bằng những cụm từ như: “người trẻ đi tìm hạnh phúc”, “phụ nữ đã kết hôn”, “ai đang muốn phát triển bản thân”… Những nhóm này nghe thì có vẻ cụ thể, nhưng thực chất lại quá rộng. Người trẻ 18 tuổi và người trẻ 30 tuổi sống hai cuộc đời rất khác nhau. Người muốn phát triển bản thân có người đang tìm cách vượt qua trầm cảm, có người đang muốn học cách lãnh đạo.

Việc xác định một tệp độc giả rõ ràng, hẹp nhưng sâu, giúp bạn viết đúng, trúng và chạm. Nội dung không cần làm vừa lòng tất cả – nó chỉ cần thực sự hữu ích với một nhóm người rõ ràng.

2. Không kiểm chứng nhu cầu thị trường

Nhiều tác giả bắt đầu bằng một ý tưởng mà họ cho là hay, cần, nhưng lại không dành thời gian tìm hiểu xem ngoài kia có ai thực sự đang cần không. Thị trường không chờ đợi những gì bạn nghĩ là quan trọng – nó phản hồi với những gì thực sự hữu ích và mới mẻ với người đọc.

Đọc những cuốn sách tương tự đã xuất bản, phân tích điểm mạnh – yếu của chúng, tìm hiểu xem người đọc phản ứng ra sao, bạn sẽ tìm thấy những lỗ hổng chưa ai chạm tới, hoặc ít nhất cũng biết mình cần tạo ra sự khác biệt ở đâu.

3. Cấu trúc bản thảo lỏng lẻo, rời rạc

Đây là hậu quả tất yếu khi bạn chưa xác định rõ mình đang viết cho ai và viết để làm gì. Mình từng xem nhiều bản dàn ý trông giống như một danh sách các bài blog – mỗi chương là một chủ đề khác nhau, không kết nối, không phát triển, không dẫn người đọc đi đâu cả.

Một cấu trúc tốt không chỉ là sự sắp xếp logic, nó là hành trình dẫn dắt độc giả – từ một vấn đề họ đang gặp phải, qua các nhận thức – kĩ năng – góc nhìn mới, đến một thay đổi cụ thể nào đó. Viết sách, suy cho cùng, là thiết kế một hành trình thay đổi, không chỉ kể chuyện.

Thêm một lỗi thường gặp nữa: muốn làm quá nhiều trong một cuốn sách.

Kể chuyện đời mình, dạy kĩ năng, truyền cảm hứng, chia sẻ triết lý sống… tất cả gom vào một cuốn sách. Rất khó để sách vừa có chiều sâu, vừa có hệ thống nếu ôm đồm quá nhiều mục tiêu.

Viết sách cần dũng cảm. Và đôi khi, sự dũng cảm đầu tiên là chấp nhận… lược bớt.

⸻

Viết sách không cần bắt đầu từ một ý tưởng “xuất sắc”. Nhưng cần bắt đầu từ một nền móng rõ ràng. Mình tin rằng khi có một bộ khung vững chắc, bạn sẽ không bị rơi vào tình trạng viết vài trang rồi bỏ, viết xong rồi thấy không muốn đọc lại. Vì ngay từ đầu, bạn đã biết mình đang viết cho ai, vì điều gì, và sẽ đưa người đọc đến đâu.

Mình chia sẻ lại ở đây để ai đang loay hoay viết sách có thể dừng lại một chút, nhìn lại bản thiết kế trước khi tiếp tục xây nhà. Chậm lại để vững chắc hơn – đôi khi là cách nhanh nhất để đến đích.